ماجرای عذرخواهی و عقب نشینی صدر

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: از بعدازظهر دوشنبه، عراق دور تازه‌ای از اعتراضات و آشوب‌های خیابانی را تجربه کرد. همه چیز از توئیت دو روز قبل (دوشنبه) مقتدی صدر و اعلام کناره‌گیری همیشگی از تمام عرصه‌های سیاسی و بستن کلیه دفاتر جریان صدر شروع شد. در پی این موضع‌گیری مقتدی صدر، جهان شاهد حمله حامیان وی به کاخ ریاست جمهوری و دفتر نخست‌وزیری عراق بود که در نهایت به درگیری با نیرو‌های امنیتی منجر شد که بنابر گزارش خبرگزاری رویترز طی آن‌ها دست‌کم ۳۳ نفر از جمله نیرو‌های امنیتی کشته شدند. همچنین گزارش شده شمار زخمی‌های این درگیری‌ها به ۷۰۰ نفر رسیده است که ۵۹۰ نفر از آنان غیر نظامی بودند. خشونت‌ها حوالی ظهر دیروز یعنی زمانی که مقتدی صدر در یک سخنرانی تلویزیونی خواهان بازگشت آرامش به پایتخت شد، پایان گرفت.

یک سخنرانی و پایان کار؟!

صدر سخنان خود را این‌گونه آغاز کرد: «حوادث عراق مایه اندوه و خستگی خاطر شدید من شده است. با صرف‌نظر از اینکه چه کسی فتنه را آغاز کرد، با سر فروافتاده از ملت عراق که تنها آسیب‌دیده این حوادث است عذر می‌خواهم.»

صدر ادامه داد: «عراق که پیش‌تر اسیر فساد بود، امروز اسیر فساد و خشونت با هم است. من امیدوار بودم که اعتراضات، مسالمت‌آمیز کفن‌پوش و با دست‌های خالی و دل‌های عاشق میهن باشد، نه اینکه با سلاح به خیابان بریزند. این بدترین انقلاب است.»

صدر از نیرو‌های امنیتی عراق که بی‌طرفی پیشه کردند قدردانی کرد و با تشکر از نیرو‌های الحشد الشعبی گفت: «نیرو‌های حشد صرف‌نظر از فرماندهان‌شان، هرگز به ملت حمله نمی‌کنند.» او تأکید کرد که از موضع شرافتمندانه فرمانده کل نیرو‌های مسلح عراق قدردانی می‌کند.

مهم‌ترین نکته صدر به تعیین ضرب‌الاجل یک ساعته‌اش باز می‌گردد. مقتدی صدر صراحتاً عنوان داشت: «اگر تا یک ساعت دیگر همه از منطقه خضرا و تحصن در برابر پارلمان عقب‌نشینی نکنند از خود جریان صدر هم اعلام برائت می‌کنم و اگر اطاعت نکنند موضعی دیگر خواهم گرفت.» وی خطاب به هوادارانش گفت: «اگر از دین‌تان نمی‌ترسید برای میهن‌تان بترسید.» صدر همچنین تأکید کرد: «موضعم درباره کناره‌گیری از فعالیت سیاسی تغییری نکرده، چون این بار این یک موضع شرعی برآمده از فتوای مرجع است.»

درپی این نشست خبری برخی مقامات سیاسی عراق به سخنان مقتدی صدر واکنش نشان دادند. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق درخواست صدر برای توقف خشونت را «نشان دهنده بالاترین سطوح میهن‌پرستی و اشتیاق برای جلوگیری از ریخته شدن خون عراقی‌ها» دانست. هادی العامری، رئیس ائتلاف الفتح در پارلمان عراق نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ابتکار مقتدی صدر مبنی بر پایان دادن به خشونت مسلحانه ابتکاری شجاعانه و سزاوار تقدیر و تمجید است.» همام الحمودی، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق هم در بیانیه‌ای نوشت: «سید مقتدی ثابت کرد که فرزند مکتبی است که برای دین و ملتش فداکاری می‌کند.»

وضعیت فعلی

به دنبال سخنرانی مقتدی صدر وضعیت در عراق آرام شد. اما با اجرای منع آمدوشد سراسری از ساعت ۱۹ روز دوشنبه در عراق، دیروز سه‌شنبه در کل این کشور جز درگیری‌های پراکنده در منطقه خضرا (سبز) بغداد آرامش حکمفرما بود.

این آرامش در حالی حکمفرما شد که قبل از سخنرانی صدر صبح سه‌شنبه در ورودی‌های منطقه خضرا درگیری‌هایی میان نیرو‌های امنیتی و آشوبگران هوادار مقتدی صدر صورت گرفت. همزمان شبکه عراقی سومریه نیوز گزارش داد که احمد حاتم الاسدی، رئیس پلیس فدرال عراق در جریان درگیری‌های دوشنبه مجروح شده است. این درحالی است که مصطفی الکاظمی دوشنبه دستور منع شلیک را صادر کرد. نخست‌وزیر عراق همچنین از مقتدی صدر خواسته بود تا از حامیان خود بخواهد ساختمان‌های دولتی را ترک کنند که با پاسخ منفی هواداران صدر همراه شد؛ لذا در پی تداوم و تشدید ناآرامی‌ها نخست‌وزیر عراق هم به ناچار فعالیت کابینه را تا اطلاع ثانوی تعلیق کرد. در کنار آن دوشنبه شب بجز در منطقه خضرا در مرکز بغداد، شهر بصره نیز شاهد درگیری‌های پراکنده‌ای بود. با این‌حال در دیگر مناطق عراق خبری از درگیری و تنش مخابره نشد.

این در حالی است که پیش از آن در نخستین ساعات صبح دیروز واحد اطلاع‌رسانی امنیتی عراق از شلیک ۴ راکت به سمت منطقه خضرا خبر داد و تأکید کرد همه این راکت‌ها به یک مجتمع مسکونی اصابت کرده و موجب خسارت‌هایی در آن شده است. همزمان با این پرتابه‌ها، طرفداران مقتدی صدر و شاخه نظامی آن (سرایا السلام) با حمله به یکی از دفاتر حزب الدعوه و جریان حکمت ملی در منطقه زعفرانیه بغداد آن را به آتش کشیدند. در سایه این اقدامات و گسترش ناامنی‌ها و به تبع آن اعلام دولت عراق، دیروز سه شنبه همه ادارات و نهاد‌های رسمی این کشور تعطیل بودند، اما پس از کنفرانس خبری صدر اعلام شد، شهر از حالت امنیتی خارج شده و فعالیت‌های اداری برای امروز از سر گرفته می‌شود.

تحقیقات و تلاش سیاسی برای آرام کردن فضا

تا پیش از بازگشت آرامش به بغداد، با توجه به افزایش شمار تلفات درگیری‌ها و ابراز نگرانی‌های داخلی و خارجی الکاظمی دستور انجام تحقیقات را صادر کرده بود. دفتر مصطفی الکاظمی در بیانیه‌ای خواهان تحقیقات فوری درباره اتفاقات دوشنبه در منطقه سبز بغداد، شناسایی عاملان تیراندازی و مجازات آن‌ها طبق قانون شد. هم چنین در این بیانیه آمده است: «فرمانده کل نیرو‌های مسلح عراق همچنین دستور عدم تیراندازی به سمت معترضان را صادر و بر تعهد وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های امنیتی و نظامی به فعالیت طبق اختیارات اعطا شده به آن‌ها تاکید کرد.» الکاظمی تأکید کرد: «نیرو‌های امنیتی مسئولیت حفاظت از معترضان را بر عهده دارند و هرگونه تخلف از دستورالعمل‌های امنیتی در این زمینه مشمول پاسخگویی قانونی خواهد شد.».

اما در سوی دیگر داستان مصطفی الکاظمی به دنبال مدیریت فضا و کاهش درگیری‌ها هم بود. از ساعات پایانی روز دوشنبه و به‌خصوص دیروز سه‌شنبه و همزمان با ادامه ناآرامی‌ها، تلاش‌های سیاسی میانجی‌گرایانه‌ای برای فروکش کردن تنش‌ها شکل گرفت. منابع آگاه به الجزیره گفتند که مذاکراتی بین مقامات دولتی با محوریت شخص نخست‌وزیر (مصطفی الکاظمی) بین دو جریان رقیب یعنی «چهارچوب هماهنگی شیعیان عراق» و صدرانجام شد. به گفته این منابع، مذاکرات نخست‌وزیری کنونی با هدف دستیابی به توافقی بود که منجر به آتش‌بس در منطقه سبز شود. اما نمایندگان چهارچوب هماهنگی هر گونه مصالحه و مذاکره‌ای را با مقتدی صدر منوط به کنار گذاشتن درگیری‌ها، پایین آوردن سلاح حامیانش و جمع شدن طرفداران صدر از خیابان کرده بودند.

رأی دادگاه فدرال باز هم به تعویق افتاد

درحالی که ناآرامی‌ها در اطراف منطقه سبز از بعدازظهر دوشنبه تا دیروز سه‌شنبه ادامه داشت، قرار بود دادگاه فدرال عراق دیروز حکم و نظر نهایی خود را درباره درخواست صدر برای انحلال پارلمان اعلام کند. ولی دادگاه عالی فدرال عراق، مجدداً بررسی دعوای انحلال پارلمان عراق را تا اطلاع ثانوی به تعویق انداخت. یک مقام عراقی به خبرگزاری رسمی عراق (واع) گفت: با توجه به تعطیلی و تحولات امنیتی جاری در نزدیکی منطقه خضرا جلسه دادگاه برای بررسی این شکوائیه برگزار نخواهد شد. پیش از این و در ۱۷ ماه جاری (آگوست)، دادگاه عالی فدرال موعد بررسی دعوای انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام در عراق را به ۳۰ اوت ۲۰۲۲ موکول کرده بود.

‏سریال تکراری صدر

اگرچه مقتدی صدر در توئیت بعدازظهر دوشنبه از کناره‌گیری همیشگی از عرصه سیاسی عراق خبر داد، اما به نظر می‌رسد این ادعا بیشتر از آنکه حکایت از خداحافظی او از عرصه سیاست باشد یک رفتار تاکتیکی برای تحریک هواداران و تهییج احساسات افکار عمومی عراق با هدف موج سواری روی اعتراضات مردمی است، کما اینکه پیش‌تر هم مقتدی صدر ۶ بار دیگر از کناره‌گیری خود از عرصه سیاسی عراق سخن گفت که اولین بارش به ۱ آگوست ۲۰۱۳ باز می‌گردد. مقتدی صدر در آن زمان عنوان داشت دیگر به فعالیت‌های سیاسی در عراق ادامه نمی‌دهد که خلاف آن ثابت شد. او ۲ فوریه ۲۰۱۴ نیز از کناره‌گیری از عالم سیاست و عدم مشارکت در انتخابات عراق گفت و ۳ مارس ۲۰۱۶ این تهدید را تکرار کرد. چهارمین قسمت این سریال تکراری تنها چند هفته بعد یعنی ۱۵ آگوست سال ۲۰۲۱ مطرح شد. ششمین قسمت از سریال خداحافظی صدر از عالم سیاست ۱۳ ژوئن ۲۰۲۲ رقم خورد و آخرین قسمت این سریال نیز روز دوشنبه رقم خورد که در نهایت باعث حضور خیابانی حامیان او و آشوب در پایتخت عراق شد.